Fauna en schade
De schade veroorzaakt door fauna kent over de jaren heen een sterke stijging.
BIJ12 publiceert jaarlijks alle getaxeerde faunaschade. Het gaat hierbij alleen om schade door soorten waarvoor een tegemoetkoming is uitgekeerd. Voor een deel van de faunaschade wordt geen tegemoetkoming gegeven. Bijvoorbeeld door uitheemse soorten (nijlgans, Canadese gans), of schade die om andere redenen niet gemeld wordt, blijft buiten beeld.
Het schadejaar 2024 liep van 1 november 2023 tot en met 31 oktober 2024. In die periode hebben de provincies samen voor
€ 74.591.287 aan tegemoetkomingen uitbetaald. Dat is een stijging van ruim 32% ten opzichte van schadejaar 2023, toen € 56.363.325 werd uitgekeerd. In Utrecht, Flevoland en Drenthe is het schadebedrag in schadejaar 2024 lager dan het jaar ervoor.
De afgelopen jaren is het schadebedrag sterk toegenomen. Belangrijke verklaringen daarvoor zijn onder andere meer aanvragen, hogere gewasprijzen, meer beperkingen rondom bestrijding en meer schade aan landbouwhuisdieren door wolven.
De afgelopen jaren is het schadebedrag sterk toegenomen. Belangrijke verklaringen daarvoor zijn onder andere meer aanvragen, hogere gewasprijzen, meer beperkingen rondom bestrijding en meer schade aan landbouwhuisdieren door wolven.
Meer aanvragen
Grondgebruikers en dierhouders vragen steeds vaker tegemoetkomingen aan. Dat komt bijvoorbeeld doordat provincies voor meer diersoorten tegemoetkomingen verlenen, omdat deze diersoorten niet meer bestreden mogen worden. Het aanvraagproces is in de afgelopen jaren gebruikersvriendelijker geworden, en in sommige provincies zijn de leges afgeschaft. Daardoor is de drempel voor het indienen van een aanvraag verlaagd. Het aantal tegemoetkomingsaanvragen in faunaschade steeg van 8.448 in schadejaar 2023 naar 10.484 in schadejaar 2024, een stijging van ruim 24%.
Grondgebruikers en dierhouders vragen steeds vaker tegemoetkomingen aan. Dat komt bijvoorbeeld doordat provincies voor meer diersoorten tegemoetkomingen verlenen, omdat deze diersoorten niet meer bestreden mogen worden. Het aanvraagproces is in de afgelopen jaren gebruikersvriendelijker geworden, en in sommige provincies zijn de leges afgeschaft. Daardoor is de drempel voor het indienen van een aanvraag verlaagd. Het aantal tegemoetkomingsaanvragen in faunaschade steeg van 8.448 in schadejaar 2023 naar 10.484 in schadejaar 2024, een stijging van ruim 24%.
De schade Nederland (bron BIJ12)
Opmerking
Zoals de situatie zich nu ontwikkeld mag en kan worden aangenomen dat het totale uitgekeerde schade bedrag alleen maar zal toenemen. Oorzaken zijn onder meer de groei van het aantal meldingen schade aan landbouw (grasland, akkerbouw en fruit teelt). En door beperkingen in beheer en de gestage groei van onder meer de diverse ganzen soorten.
Beperkte mogelijkheden voor bestrijding
Grondgebruikers hebben minder mogelijkheden om hun gewassen te beschermen tegen faunaschade. Dat komt door het vervallen van landelijke vrijstellingen in sommige provincies, waardoor bepaalde diersoorten niet meer bestreden mogen worden. Deze provincies verstrekken daarom tegemoetkomingen voor schade die is veroorzaakt door die diersoorten.
Dat geldt bijvoorbeeld voor de houtduif in Noord-Holland. In die provincie worden veel kostbare groenten geteeld. Houtduiven veroorzaken aanzienlijke schade aan die groenten, maar mogen sinds half 2023 niet meer worden bestreden. Dat leidt tot schadebedragen die kunnen oplopen tot wel € 300.000 per aanvraag. Daarmee is de houtduif – na de grauwe gans – de grootste schadeveroorzakende diersoort in Noord-Holland met een schadebedrag van ruim € 8,5 miljoen.
Grondgebruikers hebben minder mogelijkheden om hun gewassen te beschermen tegen faunaschade. Dat komt door het vervallen van landelijke vrijstellingen in sommige provincies, waardoor bepaalde diersoorten niet meer bestreden mogen worden. Deze provincies verstrekken daarom tegemoetkomingen voor schade die is veroorzaakt door die diersoorten.
Dat geldt bijvoorbeeld voor de houtduif in Noord-Holland. In die provincie worden veel kostbare groenten geteeld. Houtduiven veroorzaken aanzienlijke schade aan die groenten, maar mogen sinds half 2023 niet meer worden bestreden. Dat leidt tot schadebedragen die kunnen oplopen tot wel € 300.000 per aanvraag. Daarmee is de houtduif – na de grauwe gans – de grootste schadeveroorzakende diersoort in Noord-Holland met een schadebedrag van ruim € 8,5 miljoen.
(bron BIJ12, zie ook BIJ12 haar website en link in ons portaal)
Wat voor schade veroorzaken diverse soorten:
Schade
grasland welke ontstaat door de toename van het aantal stand ganzen.
Daarbij speelt ook de (opgelegde) beperkingen ten aanzien van het
(actief) beheer van ganzen, Verder schade aan gewassen e.d. door op dit moment het niet of
beperkt hebben van beheermogelijkheden ten aanzien van duiven, kraaien
en kauwen.
Voor
de goede orde: van de laatste drie soorten werd eerder geen formele
schade registratie gedaan daar deze landelijk waren vrijgesteld
Schade ganzen:
Naast overwinterende en doortrekkende ganzen zijn er soorten die ook in Nederland broeden. De grauwe gans, brandgans, kolgans, nijlgans en Canadese gans doet dit in toenemende mate. Hierbij kan schade worden aangericht. Schade aan voornamelijk grasland, graszaad, suikerbieten en aardappelen. Ook bij andere akkerbouwgewassen, vollegrondsgroenten en bloem(bol)gewassen kan schade ontstaan.
Afhankelijk van de soort graast een gans zeven tot twaalf uur per dag. Een halve tot een hele kilo gras wordt tijdens deze periode opgegeten. Ganzen eten zoveel vanwege hun niet efficiënte spijsvertering. Driekwart van dit opgenomen voedsel verlaat het lichaam weer in de vorm van keutels (stikstof). Per vier minuten wordt een keutel geproduceerd.
Schade eenden
Wilde eenden zijn herbivoren die zowel op groene plantendelen foerageren als op zaden. Vanwege de vruchtbare landbouwgebieden en zachte winters is er in Nederland een continu aanbod van voedsel. Bovendien is er in ons land veel water, waar de vogels veilig kunnen overnachten. De wilde eend kan schade aanrichten aan onder andere grasland, graszaad, peulvruchten, vollegrondsgroenten en granen.
Schade duiven
Er zijn diverse soorten duiven, maar de houtduif is de meest voorkomende duivensoort in Nederland. Het grootste deel van de populatie verblijft meestal het hele jaar in Nederland. Een klein deel trekt in de winter weg richting het zuidwesten. Andere houtduiven komen juist vanuit het noorden naar Nederland om te overwinteren. Houtduiven foerageren voornamelijk op akkerlanden, maar ook op vollegrond groenten zoals sla, spinazie, koolsoorten en fruit. Schade is dan vraatschade en bevuiling.
Schade predatoren
Predatoren zijn dieren die andere dieren vangt (de prooi) om ze op te eten. Er is een grote variatie in deze. Denk hierbij aan vos, kraai, marters, reiger, ratten en sinds recentelijk de wolf, maar ook (verwilderde) katten. Vogels kunnen ook andere vogels prederen: een boomvalk vangt boerenzwaluwen, reigers eten eendenpullen, de buizerd vangt ook weidevogelkuikens en kraaien lusten graag een weidevogelei. Maar ook jonge hazen kunnen het slachtoffer worden van predatie.
De vos
In Nederland hebben we alleen de rode vos. De schatting is dat er tussen de 120.000 en 140.000 vossen voorkomen. Ook in bewoond gebied komt de vos voor. Voor vossen vormen kleine knaagdieren (vooral woelmuizen) en haasachtigen (haas, konijn) het hoofdmenu. Maar ook vogels, insecten, eieren, bessen, afgevallen fruit, aas en afval wordt gegeten. Per dag heeft een vos ongeveer vijfhonderd gram voedsel nodig.
Opmerking:
Als gevolg van de uitspraak kunnen in Zuid-Holland beperkt vossen en zwarte kraaien beheerd worden. Anderen als kauwen, houtduiven en konijnen, kunnen vanaf 16 juli 2023 niet meer worden bestreden ter voorkoming van landbouwschade. Wat de impact hiervan zal zijn op schade aan flora en fauna zal gaan blijken. Wel heeft BIJ12 het nu mogelijk gemaakt om schade veroorzaakt door deze dieren te melden.
CLM onderzoek jaar 2013 naar kosten en baten schade landbouw:
In het rapport (jaar 2013!) werden de werkelijke kosten faunaschade in landbouw geschat op ruim 96 miljoen per jaar.
Voor het eerst zijn de totale kosten én baten van vogels en zoogdieren aan de landbouw in beeld gebracht. Het CLM voerde de studie uit in opdracht van het Faunafonds.
De geschatte schade van € 96 mln. is circa 1,5% - 2% van de totale productieopbrengst van € 5-6 miljard.
CLM Rapport uit 2013 noemde:
Uit onderzoek over de periode 2008-2010 blijkt dat de totale faunaschade in de landbouw wordt geschat op € 96 mln. Gemiddeld 23% hiervan wordt door de overheid vergoed, nl. € 22,3 mln. Veel schade wordt niet opgegeven (€ 13 mln); is van zogenaamde vrijgestelde soorten, waar geen schadevergoeding voor wordt gegeven (€ 35 mln); of bestaat uit niet-vergoede bijkomende schade (€ 5,6 mln). Andere kosten betreffen schadepreventie (€ 2,7 mln) en de arbeidskosten voor het verjagen (€ 17,7 mln). De totaal geschatte schade van € 96 mln is 1,5% – 2% van de totale productieopbrengst van € 5 – 6 miljard voor de sectoren waar faunaschade optreedt.
(bron CLM rapport kosten- en baten-landbouw-CLM 2013)
In het rapport (jaar 2013!) werden de werkelijke kosten faunaschade in landbouw geschat op ruim 96 miljoen per jaar.
Voor het eerst zijn de totale kosten én baten van vogels en zoogdieren aan de landbouw in beeld gebracht. Het CLM voerde de studie uit in opdracht van het Faunafonds.
De geschatte schade van € 96 mln. is circa 1,5% - 2% van de totale productieopbrengst van € 5-6 miljard.
CLM Rapport uit 2013 noemde:
Uit onderzoek over de periode 2008-2010 blijkt dat de totale faunaschade in de landbouw wordt geschat op € 96 mln. Gemiddeld 23% hiervan wordt door de overheid vergoed, nl. € 22,3 mln. Veel schade wordt niet opgegeven (€ 13 mln); is van zogenaamde vrijgestelde soorten, waar geen schadevergoeding voor wordt gegeven (€ 35 mln); of bestaat uit niet-vergoede bijkomende schade (€ 5,6 mln). Andere kosten betreffen schadepreventie (€ 2,7 mln) en de arbeidskosten voor het verjagen (€ 17,7 mln). De totaal geschatte schade van € 96 mln is 1,5% – 2% van de totale productieopbrengst van € 5 – 6 miljard voor de sectoren waar faunaschade optreedt.
(bron CLM rapport kosten- en baten-landbouw-CLM 2013)
De wildbeheereenheid is de vereniging van lokale jachthouders en jagers die uitvoering geeft aan verantwoord en duurzaam wildbeheer.